Flemish Review de la Poëzie #12

November 2024 (Trump tegengif)

Nov 06, 2024

In deze editie van Flemish Review de la Poëzie vind je:

(We raden aan om FRP in je browser te lezen, sommige emailproviders breken het bericht halverwege af omwille van de lengte.)

Praktisch: Daniël Robberechts x Jef Cornelis in OFFoff op 11 november

door de redactie

Op maandag 11 november om 19u organiseren we in cinema OFFoff in Gent (in Kunsthal) een screening van de drie films die regisseur Jef Cornelis maakte in samenwerking met schrijver Daniël Robberechts: Vlaanderen in vogelvlucht (1976), De achterkamer (1981) en Na alle vlees: portret van een werkwijze (1981).

Tickets bestellen (€8/€5) kan via de website van OFFoff. Boekhandel Paard van Troje verzorgt een boekenstand waar Robberechts’ dagboek van ‘68 - ‘69 tegen verlaagde prijs wordt aangeboden. Kunstenaars Kasper Demeulemeester en Jakob Van Den Broecke van Tijdelijk Informatie Centrum maken overdag een Robberechts-nummer van hun tijdschrift T I C in boekhandel Out of Stock in Gent, dat voor en na de screening te koop is.

Je en je

door Lila Maria de Coninck

Vroeger was ik niets meer dan iemand over wie alleen gesproken kon worden.

« Votre fils ne peut pas se séparer des autres ». De leerkracht kijkt naar de jongen. Hij zit voorovergebogen, zijn schouders ter hoogte van het bureaublad, en kijkt naar de vloer. Moeder is pisnijdig dat ze haar tot hier hebben laten komen omdat haar kind ‘zich niet kan scheiden van de ander’ (wat dat ook mag betekenen) – alsof hij om die reden op school zit. De jongen is ondertussen van zijn stoel gegleden en neemt op handen en knieën plaats op de koude tegelvloer van de klas. Hij zingt binnensmonds. De les gaat door. Zijn hand komt af en toe van onder het houten afdak tevoorschijn en tast op het tafelblad naar kleurpotloden. Er wordt geen notitie genomen van zijn gedrag. De leerkracht spreekt in feite niet genoeg Frans om het anderen te leren en ervaart een bepaalde gemoedsrust wanneer de tweetalige jongen niet oplet. De jongen scoort nochtans onder het gemiddelde van de klas. Volgens de leerkracht is hij eenzaam, en handelt hij niet naar eigen gedachten of keuzes. « Normalement, à cet âge, un « je » imposant rayonne à travers toutes les phrases. Pas avec lui, au contraire; il semble entendre le « je » comme une façon des autres de s'adresser à lui».

In het huis hing een dichte mist van verwarring. Je was te laat geboren om mijn ouders echt te leren kennen. Tegen de tijd dat je kon luisteren, hadden zij en hun moedertalen zich zo moeten aanpassen aan elkaar dat ze niet meer herleidbaar waren tot een plek op de kaart of een achternaam. Ze waren alleen wat ze nu waren en hier.

Moeder blijft kijken naar het kind. Er lijkt zich een zelfportret te ontplooien. Best zelfbewust, denkt ze. De jongen staat voor een lege, witte horizon met bloed aan zijn handen en rondom hem liggen hoopjes lichamen met op willekeurige plekken rode krassen. Dat alles terwijl hij de vierde muur breekt en zijn tanden bloot lacht naar de persoon die de tekening bekijkt.

Alles dat uitgedrukt werd, moest op bijtende vraag van de ander anders verwoord en vertaald worden; alles dat oorspronkelijk min of meer voldeed aan de minimumeisen van verbale communicatie, werd onbegrijpelijk door hun samenzijn. Ze hadden naar elkaars taal leren luisteren, maar die nooit leren spreken. Er gebeurde wat er gebeurt met de taal als twee mensen niet de vindingrijkheid ontwikkelen die zij van hen vraagt.

Iedere ochtend, net voor het verlaten van het huis, roept mijn vader vanuit de diepe, donkere gang: « je vais à la guerre ». Mijn moeder kijkt niet op van haar bord, maar wenst hem een fijne dag. Je kijk haar verraden aan. Het steekt als een botermes tussen mijn schoudervleugels dat ze zo sereen blijft bij het idee dat mijn vader mij van de ontbijttafel naar het front zou sturen. Je vraag mij soms af waarom hij dit nooit op een ander moment ter sprake brengt. Nooit in mijn gezicht, nooit tijdens de gesprekken aan tafel in de donkere keuken als moeder al lang de slaap heeft gevat. Het gevoel aan de vooravond van vertrek te staan, kruipt in ieder moment: de kus voor het slapengaan en de naam die mij wekt als hij klinkt in de trappenhal.

Elke dag kan je mij die dag beter voorstellen: de ochtend zien die zich elke dag afspeelt voor je het huis verlaat, vader die mij aan de kraag van mijn geruite pyjama naar de voordeur sleurt, jachtgeweer om de hals. Moeder verschijnt aan het raam? Je verdwijn in de achterbak naast nachtjaponnen en onderbroeken. Rimpelloze huid waarin de kilte van de schietijzers brandwonden bijt. Er is geen andere manier om het te beschrijven. La mort: ça mord.

Beide talen defamiliariseerden langzaam.

De sang-froid van mijn ouders overtrekt mij zoals de dood dit doet, maar de ontmoeting van de talen die zich spreken in mij vormt het idee dat als ik sterf, de ander ook het loodje legt. Je begin er zelfs naar uit te kijken, maar de oorlogen die er zijn verstrijken gestaag en allemaal zijn ze net ver genoeg dat het niemand iets kan schelen.

Ieder systeem wordt rommelig in praktijk. Iedereen drukt een eigen tong op de beschrijving van de wereld. Zodoende woedde er een oorlog in mij eerder dan « la gare » en leerde ik mezelf kennen door de eerste persoon van mijn tweede persoon.

hoe het refrein zou gaan

door Clarisse Michaux, ingeleid en vertaald door Ewoud Goethals

Clarisse Michaux (1995) is een Franstalige Brusselse dichter. Ze promoveert in de filosofie aan de ULiège, waar ze aan een proefschrift werkt over het auteursbegrip en intentionaliteit in de kunst. Daarnaast organiseert ze samen met Littérature Supersport poëzie-avonden in Brussel. Eerder publiceerde ze de novelle Bleu Parking (2020) in de Opuscule reeks van Éditions Lamiroy, en leverde ze bijdragen aan literaire tijdschriften als Sabir en Point de Chute. La gaieté me sidère (2024) is haar poëziedebuut bij Éditions Hourra. In deze bundel gaat ze een intense dialoog aan met de cultfilm Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles (1975) van Chantal Akerman, die in 2022 in een poll van het British Film Institute nog uitgeroepen werd tot ‘beste film aller tijden’. Delphine Seyrig speelt er de rol van een huisvrouw die samen met haar zoon, vertolkt door Jan Decorte, in een Brussels appartement woont. Ze doet aan sekswerk om in hun levensonderhoud te voorzien. De film duurt zeer lang, meer dan drie uur, en volgt de dagelijkse sleur en huishoudelijke taken van het hoofdpersonage, af en toe onderbroken door het bezoek van een klant. Michaux observeert Jeanne Dielman op haar beurt zeer minutieus: ze onderzoekt de textuur van Jeanne Dielmans ennui, die gevangen zit in een eindeloze loop van reproductieve en seksuele arbeid. Tegelijk reflecteert Michaux over hoe Akermans film ook een vorm van ennui opwekt bij de toeschouwer. Door het bekijken van de film kent het lyrische ik namelijk zowel in kunst als leven een minder op actie gerichte tijdsbeleving. Om in het reine te komen met haar obsessie met Jeanne Dielman, gaat de dichter op bedevaart naar de Quai du commerce. Het gedicht ‘Hoe het refrein zou gaan’ hieronder vormt als het ware het refrein of de grondtoon van de bundel: de voortdurende herhaling in het dagelijkse leven van Jeanne Dielman wordt geëvoceerd in het bezwerende ritme van het gedicht. Tegelijk maakt het haar permanente onderhuidse spanning voelbaar die elk moment tot een uitbarsting kan komen. Midden november verschijnt er op Spotify en andere streamingplatformen bovendien een muzikale versie van de bundel.